20 Сентябр 2019
ХОЛИҚОВ ҲИКМАТУЛЛО (ҶАМЪИЯТИ ТОҶИКОНИ ҚАЗОҚИСТОН)
Қабл аз ҳама мехоҳам суханони тоҷикони муқими Қазоқистонро ба аҳли толор расонам: Чӣ тавр чунин ташкилоти пурнуфуз ба монанди САҲА ба ҷаласаи имрӯза ташкилоти террористӣ-экстремистии Ҳизби наҳзати исломро даъват менамояд? Онҳо ҷинояткоранд. Аммо худро мухолиф меноманд. Мухолифон ин намояндагони ҳизбу ҳаракатҳо ва ташкилотҳои сиёсӣ мебошанд, ки бо сиёсати феълии ҳукумат розӣ нестанд. ТТЭ ҲНИ вадигарба ном мухолифон дар ягонмақомотсабти ном нашудаанд.ТТЭ ҲНИ дар солҳои 90-ум як қаторҷиноятҳоросодирнамуд, ҷангитаҳмилирооғоз кард. Дар натиҷасадҳоҳазорсокиноникишваркушташуданд, ба кишварбеш аз 10 млрд доллар ҳисоротворидшуд.
Ман инсуханонро ба он хотиргуфтам, ки ба САҲА аз давронимушкилиҳаётимиллатитоҷикёдрасоннамоям. САҲА дар равандиистиқрорисулҳитоҷиконфаъолбудва дар ҷараёниҳаводисмебошад.
ВАФО НИЯТБЕКЗОДА (ВКХ ҶТ)
Журналистика дар ҶумҳурииТоҷикистонмаконихосародорад. Ташкилвапешравии ВАО-и мустақилбааввалисолҳои 90-ум рост меояд. Дар ин даврааввалинқонун дар бораиозодии ВАО қабулгардид.
Ҳуқуқижурналистон, озодиисухан, баён, наш рва истифодаи ВАО аз ҷонибиКонститутсияиҶумҳурииТоҷикистонҳифзватаъминмегардад.
Мутааасифона аз соли 1992 бароижурналистикаитоҷикдавраимушкилоғозгардид. Ҷангитаҳмилӣваҳамчуноқибатмуҳоҷиратвагурезашуданисокиноникишвар ба қайдгирифташуд. Аз дастиаъзоёниташкилотҳоитеррористӣваэкстремистӣбеш аз 150 ҳазорсокиноникишваркушташуданд. Қайдменамоям, киташкилкунандагониасосииҷангитаҳмилииТоҷикистонимрӯззериниқобиташкилотҳоиҷамъиятӣвағайриҳукуматӣ дар ин толорҳузурдоранд.
Имрӯзвазъият дар самтиозодии ВАО баэътидоловардашуда, ба тамомиталаботибайналмилалӣҷавобгӯмебошад. Бароифаъолиятижурналистонтамомишароитҳоизарурӣтаъмингардидаанд.
Дар ҳамкорӣботашкилотҳоибайналмилалӣқонун дар бораинашриётидаврӣқабулгардид, кимутобиқи он тамомишаклҳоидахолатватаъсиррасонӣба кори ВАО тибқиқонунманъ карда шудааст. Ба журналистонҳуқуқҳоивасеъваҳамчунинуҳдадориҳоимуайянмуқаррар карда шудааст.
Дастрасӣбаиттилоот дар сатҳизарурӣқарордорад. МувофиқиқарориҲукуматиҶумҳурииТоҷикистонтамомимақомотидавлатӣуҳдадоранд на кам аз думаротибанишастҳоихабарӣгузаронандва ба саволҳоижурналистонҷавобдиҳанд.
Ҳамзамонҳолатҳоеҳастанд, кижурналистонмақомихудробароиба даст оварданифоидаимолиявӣистифодаменамояндва аз номи журналист сӯистифодаменамоянд. Ин нафарон дар доираиқонунгузориикишвармавридитафтишқарормегиранд.
ВАФО НИЯТБЕКЗОДА
Мехостам ба баъзеҷабҳаҳоибаромадҳоиқаблиииштирокчиёнравшанӣандозам.
Дар масъалаи баста шудани ВАО-и чопӣ дарТоҷикистонқайд кардан зарураст, ки соли гузашта дар кишварду ВАО-и чопиимустақил – «Озодагон» ва «Пайк» боқарорироҳбаронашфаъолиятроқатъкарданд. Сабабиқатъифаъолият ин гузаришихонандагон аз ВАО-и чопӣ ба ВАО-и электронӣ. Аз сабабихаридорӣнашуданиҳафтаномаҳо ин нашриётҳо дар наздичопхонаҳоқарздоршуданд. Нуқтаимазкур дар баромадинамояндагонидигаркишварҳо низ қайдгардида ин омилмаъмулист.
Дар масъалаимуҳоҷиратиоммавиижурналистонитоҷик ба хориҷагуфтанзарураст, ки ин нуқта аз ҳақиқатдураст. Соли сипаригаштаякчанд журналист бароидарёфтимаошибаландтартаркиватаннамуданд. Муҳоҷиратионҳоангезаисирфмолиявидорад.
САМИЕВ КАМОЛҶОН (НАМОЯНДАИ ҶОМЕАИ ШАҲРВАНДӢ)
Манроҳбариташкилотиҷамъиятиемебошам, ки дарТоҷикистонозодонафаъолиятмекунад. Нақши ВАО дарТоҷикистонмуассираст. Тоҷикистоншароитизаруриробароиозодиибаёнфароҳамовардаастватартибиозодиибаёнриоя карда мешавад. Дар муддатикутоҳтаринрӯзноманигоронитоҷиктавонистандтамомиҷанбаҳоикишварро дар матлабашонтасвирва ба тамоиҳаётиқишрҳоиҷомеаворидшаванд. Ҳамзамон, дар матлаби худ бисёре аз фаъолиятиғайриқонуниибаъзе аз доираҳоронишондода, симоиаслиионҳоро дар ҷомеафошкарданд, кихалқитоҷикбешубҳаонҳородастгирӣнамекунад. Манбасифатидалелмаҷаллаҳоеро дар даст дорам, ки ба котиботи САҲА пешниҳодменамоям.
АЮБОВ ШАЙХУСРАВ
Дар шароитиглоболизатсия кори ВАО бо дар назардоштиистифодаивоситаҳоитехникӣбамаротибосоншудааст. Гузаштан аз дастгоҳичопиитехникӣбадастгоҳҳоимуосириэлектронӣшароитҳои кори фаврӣвааудиторияихонандагонрозиёднамудааст. Аммо дар шароититрансформатсиябаъзе аз рӯзноманигоронимкониятикорро аз даст дода, аз саҳнаифаъолиятберунрафтаанд, кичандмаротиба дар рафтичорабинӣзикршуданд. Аммо дар паҳлу ин суиистифода аз шароитҳоифароҳамовардашуда низ ҷойдошта, баъзе аз псевдарӯзноманигоронбомақсадидарёфтимаблағи муфт Ватанротаркватаҳтиномипаноҳҷӯ дар Аврупобоистифода аз ҳаргунашиорпартоиҳо кору фаъолиятдоранд. Мандаъватмекунам, кичунинафродрӯзноманигоронбороҳидурусткасбашонронишондода, ба худ маблағкоркунандва на баръаксбошад. Ҳамзамон, аз САҲА хоҳишменамоем, кисаҳнаичунинташкилотипурнуфузро ба нафарониманфиатхоҳнадиҳад.
ЗАРИФ АЛИЗОДА
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон асосҳои ҳуқуқии ҳимояи журналистон мавҷуд аст. Соли 2012 аз Кодекси ҷиноятӣ моддаҳо оид ба таҳқир бардошта шуданд. Акнун масъалаи паҳн намудани маълумоти бардурӯғ аз ҷониби журналистон ҳамчун мурофиаи гражданӣ ҳал мегардад.
Ҳамчунин, мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон барои монеагузорӣ ба фаъолияти журналистон ҷазои ҷиноятӣ пешбинӣ шудааст.
Мутаассифонамо дар самтиҳуқуқваозодиҳоижурналистонсуҳбатменамоем, аммоуҳдадории ин категорияробаррасӣнамекунем. Танҳобаррасииякҷояиҳуқуқҳо, озодиҳовауҳдадориҳометавонад, мушкилиҳоро дар самти журналистика ҳалнамояд.
Мо боядмасъалароҳамаҷонибаомӯзем. ҚабланбаромадкунандаҲумайроиБахтиёқайд кард, киба ӯ фишороварданд, таъқибнамуданд. АгарҲумайроиБахтиёр аз ҷонибимақомоттаъқибмегардид, пас ӯ аз ҳудудикишварберунбаромаданаметавонист. Номбаршудабароигирифтанимақомипаноҳанда дар Аврупоякчандмақолаизиддиҳукуматӣбомуҳтавоиэкстремистирободаъватбатағйирисохтиконститутсиониронашрнамуд. Ин усулроаксарижурналистонитоҷик дар Аврупобароисанадигурезавапаноҳҷӯистифодамекуананд. Бароионҳотамомивоситаҳоқобилиқабулмебошанд.
Дар масъалаифишоралайҳипадариҲумайроиБахтиёрваҳабси ӯ – падари ӯ муаллимиоддӣ дар ноҳияиШаҳринавбуда, ба кору фаъолиятирӯзмарраашмашғуласт. Ҳамчунин Ҳ. Бахтиёргуфт, ки ба ӯ кормандипулисзанг зада барои ба ватанбаргаштандаъватнамудааст. Ин гапдурӯғаст, зеро кормандимақомотхубмедонандки ӯ кист ва ар ҳеҷсурат ба ватан бар намегардад.
ТемурВарқӣқайднамуд, ки аз ҷонибиЭмомалӣРаҳмонватарфдорони ӯ 83 журналист кушташуданд. Аммовақте, киЭ.Раҳмон сари қудратомад, ин журналистоналакайкушташудабуданд. ГӯёМаҳмадалӣҲаит журналист аст. Манҳамбаъзанмақоламенависам, аммоман журналист нестам. ОтахонЛатифӣ, журналистимашҳурикишвар аз ҷонибиаъзоёни ҲНИТ кушташуданд. Қотилонмаълумандва дар маҳбасқарордоранд. Ин далелҳомаълуманд. Хоҳишменамоям ба ин масъалаҳообъективӣназарнамоед.
КАРИМЗОДА ШАРАФ
МутаассифонафазоиозодиҶумҳурииТоҷикистон аз ҷонибиафродиманфиатхоҳ ба нафъи худ истифода бурда мешавад. ҲНИ ваҷонибдорониинниҳодтамомишароитрокӯшишмекунанд ба нафъи худ истифоданамоянд. Мо дар саҳнаи САҲА умуманҷомеаисолимишаҳрвандиронадидем. Дар ин ҷаласафейкташкилотҳо аз номҳоисохтаигуногунбаромадменамоянд, кидалелирӯзиқаблишаҳодатигуфтаҳоиболомебошанд. Аксариятиташкилотҳои дар ин ҷаласабаромадкарданисбатбаҲукуматҳоикунунияшонғаразҳоисохторӣдошта, мақсадидигаренадоранд.
